Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, 17-21 Temmuz 2025 tarihleri arasında Türkiye'de "Türkçe dışında konuşulan anadillerinin kullanım düzeyi ile anadillerine ilişkin talep ve eğilimleri" ölçmek amacıyla 23 kentte 2 bin 378 kişiyle online anket yaptı. İstanbul, Ankara, İzmir, Samsun, Balıkesir, Antalya, Mersin, Bursa, Adana, Amed, Erzirom, Semsûr, Wan, Mêrdin, Riha, Çêwlig, Agirî, Şirnêx, Dilok, Êlih, Dêrsim, Meletî ve Sêrt kentlerini kapsayan ankette, anadil talebi öne çıktı. Araştırma grubunun yüzde 88,2'sinin Kürtçenin Kurmanci, yüzde 10,4'ünün Zazakî/Kirmanckî lehçesini konuştuğu geri kalanının ise diğer dilleri konuştuğu belirtilen ankette, katılımcıların yüzde 23,5'i anadilini "çok iyi", yüzde 43,2'sinin  "iyi" konuştuğu, yüzde 16,2'sının ise "kötü" konuştuğu bilgisi yer aldı. Ankette, anadil kullanımı verilerinde, anadilini çok iyi ve iyi konuşanların orta yaş, kötü konuşanların ise genç yaş grubunda olduğu, eğitim düzeyi arttıkça anadilini iyi konuşanların oranında düşüş yaşandığı kaydedildi. 

 

Araştırma grubunun anne ve babalarının kendi aralarında ağırlıklı olarak konuştuğu dilin anadilleri olduğunu, katılımcılarında anne ve babaları ile konuştuğu dilin ağırlıklı olarak anadilleri olduğunun tespit edildiği çalışmada, katılımcıların yüzde 27,8'inin eşleri ile iletişimlerinin sadece Türkçe olduğu bilgisi paylaşıldı. Ankette, bu durum, "Yaş büyüdükçe, eğitim seviyesi düştükçe eşleri ile anadillerini konuşanların oranında sistematik artışlar görülmüştür" ifadeleriyle değerlendirildi. 

 

'YÜZDE 24 KÜRTÇE KONUŞUYOR

 

Ankette anadilin hane içindeki kullanım düzey ve sıklığını anlamak için sorulan sorulara gelen yanıtlara göre; araştırma grubunun yüzde 33,6'sının çocuğu bulunmadığı, yüzde 40,1'inin ise çocuğunun kendileri ile Türkçe konuştuğu bilgisi yer aldı. Kendileri ile ağırlıklı olarak Kürtçe konuştuğunu söyleyenlerin toplam oranının ise yüzde 24,7 olduğu belirtildi. Çocuğunun kendileri ile Zazakî/Kirmanckî lehçesi ile konuştuğunu söyleyenlerin oranının ise sadece yüzde 1,3 oldu. 

 

KÜRTÇE MÜZİK DİNLEME ORANI YÜZDE 77,9

 

"Çocuğunuzun anadilini bilme düzeyi nedir?" sorusuna katılımcıların yüzde 33,6'sı "Çocuğum yok", yüzde 7,3'ü  "Çok iyi", yüzde 13,5'i "İyi" yanıtını verdi. Bu sonuç ankette, "Bu veriler araştırma grubunun anne ve babaları ile anadillerinde konuşma oranındaki yüksekliğe rağmen, çocukları ile iletişimlerini anadillerinde gerçekleştirme oranında dramatik bir düşüşe işaret etmektedir" ifadeleriyle yorumlandı. 

 

"Çocuğunuzun okulda Kurmancî-Zazakî derslerini seçmeli olarak seçebilme hakkına sahip olduğunu biliyor muydunuz?" sorusuna katılımcıların yüzde 33,6'sı "Çocuğum yok", yüzde 45,5'i "Evet", yüzde 21'i "Hayır" cevabını verdi. "Gün içerisinde anadilinizi konuşma sıklığınız nasıldır?" sorusuna ise katılımcıların yüzde 57,1'i "Sık sık konuşurum", yüzde 25,7'si "Ara sıra konuşurum", yüzde 12,3'ü "Az konuşurum", yüzde 4,9'u "Hiç konuşmam" yanıtını verdi. 

 

"Anadilinde müzik dinleme sıklığı" sorulan katılımcıların 77,9'u "Sık sık sık dinlerim" yanıtını verdi. Anadilde kitap okuma seviyeleri sorulan katılımcıların yüzde 15,4'ü "Çok iyi", yüzde 22'si "İyi" dedi. 

 

OKULLARDA ANADİL TALEBİ YÜZDE 97,9

 

Araştırma grubuna anadilinin korunması, gelişimi ve anadillerine ilişkin talepleri de soruldu. "Türkiye'de okulların bütün kademelerinde Kürtçenin eğitim dili olmasını ister misiniz?" sorusuna katılımcıların yüzde 97,9'u "Evet", yanıtını verdi. 

 

"Anadilinizin korunması ve geliştirilmesi için birinci öncelikli öneriniz nedir?" sorusuna yüzde katılımcıların 51,9'u "Anadilde eğitim imkanının sağlanması", yüzde 16,6'sı "Anadile resmî/statü/yasal olarak tanınması", yüzde 9,1'i "Aile ve sosyal çevrede kullanılması sağlanması" yanıtlarını verdi. İkinci ve üçüncü önerilerde de ilk sırayı "Anadilde eğitim imkanının sağlanması" önerisi aldı. 

 

MA / Müjdat Can