Maliyeta fistiqan zêde bû, bihayê wan kêm bû

img

RIHA - Li Rihayê mesrefên fistiqan zêde bûye lê belê bihayê firotina wan jî kêm bûye. Cotkarên fistiqan xwestin ku ji bo fistiqan jî bihayê li nav erd bê zêdekirin. 

 
Li Rihayê fistiq wek “zêrê kesk” tê binavkirin û bûye çavkaniya debarê. Çandinî ango berhevkirina fistiqan dest pê kir. Li Rihayê 45 milyon darên fistiqan hene  û ji sedî 45’ê hewcedariya Tirkiyeyê dabîn dike. Îsal li Rihayê tê payîn ku 180 hezar ton fistiq bên rekoltekirin. Bihayê fistiqan di piyaseya serbest de ji aliyê bazirganan ve tê diyarkirin û ji ber bihayê kêm dan cotkaran, ev yek kêfa cotkaran neanî. 
 
Sala par kîloya fistiqên bin avê bi 120 lîreyî dihat firotinê lê îsal kîlo bi 102 lîreyî tê firotinê. Kîloya fistiqên qavlak ango qeşûrkirî sala par bi 350 lîreyî dihat firotin lê îsal bi 295 lîreyî tê firotin. Her roj bihayê fistiqan ku diguhere lê li gorî sala par mesrefê li fistiqan tê kirin jî ji sedî 200 zêde bûye. Nêzî mehek berê di piyasaya serbest de bihayê kîloyek fistiqên qavlak-qeşûrkirî bi 520 lîreyî dihat firotin lê niha kîlo daketiye 295 lîreyî û ev yek jî daxwaza ku bihayê herî kêm ên fistiqan bê diyarkirin derxist pêş. 
 
Cotkarên fistiqan ên li gundê Semkûlî yê bi ser navçeya Karakopru ya Rihayê ve xwestin fistiqên wan bên bihakirin. 
 
Ahmet Akin ê ku ji zarokatiya xwe ve bi cotkariya fistiqan ve mijûl e got ku ew tenê debara xwe bi cotkariya fistiqan dike. Akin anî ziman ku berhevkirin ango çinîna fistiqan dest pê kiriye lê belê kêfa cotkaran neaniye û got: “Fistiq nirxê ku heq dikin li piyasayê nayê dîtin. Sala par me fistiqên bin avê kîloya wê bi 120 lîreyî difirot lê niha kîlo daketiya derdora 100 lîreyî. Lê belê mesrefa ji bo fistiqan li gorî sala par ji sedî 200 zêde bûye. Darên me 45-50 salî ne divê em ji her darekî 20 kîlo fistiq kom bikin lê em ji her darekî 5 kîloyan jî kom nakin. Li gundê me darên 500-600 salî jî hene.” 
 
PIYASA SERBEST ZIRARÊ DIDE COTKARAN 
 
Akin da zanîn ku bihayê fistiqan her roj di piyasaya serbest de diguhere û wiha got: “Em niha fistiqên xwe kom dikin. Lê sibêro em nizanin em ê bi çiqasî bifiroşin. Berê Yekitiya Başûrojhilat hebû, li wir bihayê herî kêm ango bihayê fistiqên nav erdan dihat diyarkirin. Lê belê ev 20 sal in bûye piyasa serbest. Pêdiviyên cotkaran hene û ji neçarî difiroşin bazirganên serbest. Em heqê keda xwe nikarin ji fistiqan bigirin. Mesref û kara me hev dernaxe. Li gund her kes debara xwe bi fistiqan dike wekî din jî kesek bi karekî din nizane. Sewalkarî hebû ew jî mir, tenê di destên me de fistiq mane.” 
 
AV TUNE YE
 
Akin anî ziman ku germahiya nêzî 50 pileyî zirarê dide fistiqan û wiha got: "Ji ber ku hewa pir germ e, divê em darên fistiqan av bidin lê îcar av tune ye. Sondaja ku me bi derfetên xwe vekir 4 fîskiyeyan jî nade xebitandin. Heke avê nedin me wê darên me hişk bibin. Di navbera me û Bendava Atatûrkê de 5 kîlometre mesafe heye. Lê ava me tune ye. Divê wek hilberînên din ji bo fistiqan jî bihayê herî kêm were diyarkirin.” 
 
‘FISTIQÊN RIHAYÊ NE LÊ NAVÊ DÎLOKÊ LÊ DIKIN’ 
 
Cotkarek din Abdullah Çîftçî jî da zanîn ku ji ber ku bihayê fistiqan nayê eşkerekirin cotkar mexdûr dibin û rekolte li gorî sala par kêm bûye. Çîftçî bal kişand ser pirsgirêkên cotkariya fistiqan û kar û zirara wan hev dernaxe. Çîftçî anî ziman ku ji bilî fistiqan tiştekî ku pê debara xwe bikin nîne û got: “Fistiq li vir tên hilberandin lê belê her kes wek fistiqên Dîlokê dizane. Divê bihayê wan li vir bê diyarkirin. Divê li vir fabrika bê avakirin. Ji sedî 50’î hilberîna fistiqan li Rihayê tê kirin lê ya ku pakêt dike û biha diyar dike Dîlok e. Divê her kes xwedî li fistiqên Rihayê xwedî derkeve.” 
 
‘EM HEQÊ KEDA XWE NAGIRIN’ 
 
Cotkarê bi navê Mûrat Akdemîr jî destnîşan kir ku bi salane ew ked didin dar û baxçeyên fistiqan û her tim pê ve mijûl in lê belê ew heqê keda xwe wernagirin û bal kişand ser zehmetî û pirsgirêkên cotkaran. Akdemîr got ku ji ber nebûna avê her roja ku diçe xwedîkirina fistiqan jî zor dibe û xerab dibe û xwest her kes xwedî li fistiqên Rihayê derbikeve. 
 
MA / Emrullah Acar
 

Sernavên din

17/08/2024
08:46 Şewata li Dêrsimê hat vemirandin
16/08/2024
23:15 Ji Koçyîgîtê bersiva êrişê: Em ê teslîmî zextên we nebin
23:10 Ji TJA’yê bernameyên xwendinê
19:53 Kesên ji ber govendgerandinê hatibûn girtin hatin berdan
16:39 Hevserokên DEM Partiyê: Êrişa li Meclisê çetevaniya siyasî ye
16:34 Li Amedê 3 kesên ku êrişî kafeyan kiribûn hatin tehliyekirin
16:07 Ozel serdana Gulistan Kiliç Koçyîgît kir
16:02 Ozel: Heke li Meclisê xwîn dirije wê welatî çi bike?
15:38 Di rûniştina bo Can Atalay de hovîtiya parlamenterên AKP’ê
15:30 Binçavkiriyên li Mêrdînê hatin berdan
15:09 OHD’ê îşkencekirina girtiyên li Girtîgeha Kocaeliyê piştrast kir
14:02 Li Sûriyeyê li pey hev 2 erdhej çêbûn
13:37 Bi ser erdheja Marmarayê re 25 sal derbas bûn: Tu gavên tevdîrê nehatin avêtin
13:34 Guneş: Divê ÎHÎK têkildarî îşkencekirina girtiyan lezgînî bicive
11:57 Danişîna Dilrûba Y. a astengiyan rexne dikir dê di 3’yê îlonê de were lidarxistin
11:30 Kesên bi hinceta govenda kurdî hatibûn girtin, hatin berdan
11:29 Şaredariya Amedê biryar da ku 150 otobusên nû bikire
11:14 Malbatan ji bo biçin Îmraliyê serlêdan kirin
10:43 Cenazeyê Tarik Ziya Ekîncî dê li Amedê were vaşartin
10:37 Temenekî ku bi têkoşînê derbasbûyî: Alî Şukran Aktaş
10:32 Teqawit: Em dikarin bi hev re biguherînin
10:30 Tirkiye 40 sal in êrişî Başûr dike: Nikarin bi van êrişan bi ser bikevin
09:44 Meclis dê ji bo Can Atalay awarte bicive
09:43 Cengîz Înşaat guh nade biryara dadgehê
09:26 Xwediyê daweta ku polîsan avêt ser: Nikarin me bêdeng bikin
09:25 'Em tenê dikarin zebze û fêkiyên xerabe bikirin'
09:03 Ji bersiva ‘Ma ne şerm e’ re 6 meh ceza!
09:01 Li Wanê di salekê de 400 dikan hatine girtin: Çareserî rawestandina şer e
09:00 ROJEVA 16'Ê TEBAXÊ 2024'AN
15/08/2024
22:20 Nobedên li dijî qeyûm didomin
17:04 ‘Bila daxwazên Şengul û Dogan werin qebûlkirin’
16:20 Di girtîgehên Tekîrdag û Kocaeliyê de gefa mirinê û lêdan
15:17 Ji TJA'yê piştgiriya jinên efxan: Em ê bi hev re gotina ‘Jin, jiyan, azadî’ bidomînin
14:18 Şaredariya Cizîrê li şûna xefikên mirinê ji çûkan re hêlîn çêkirin
13:58 AKP’î bertek nîşanî ‘transferên şaredariyan’ da û îstîfa kir
12:56 Rejîma Îranê 4 girtiyên din bi darve kirin
12:46 Parêzer ji bo biçin Îmraliyê serlêdan kirin
12:45 Li çend bajaran serdegirtinên malan: Gelek kes hatin binçavkirin
12:44 Ji Şaredariya Amedê ji bo cotkarên ji şewatê bandor bûne piştgiriya tov
11:34 Temellî: Em modela Rojava pêşniyazî Rojhilata Navîn dikin
10:38 Dr. Tarik Ziya Ekîncî koça dawî kir
10:34 Li Serêkaniyê 4 kes hatin binçavkirin
10:03 Efxanistan ji bo jinan veguherî girtîgehê
10:01 Jinên koçber li her qadê bi cihêkariyê re rû bi rû dimînin
09:47 Dikana ku her tiştê wê bi kurdî ye: Zanga Sê Rengî
09:06 Rouhî Shafîî: Gava şerê me bideng dibe, dinya xwe li bêdengiyê datîne
09:05 Bi hinceta di hucreya yekkesî de 'ragihandinê' dike nayê berdan
09:03 ‘Em bimirin wê karê me jî bimire’
09:02 Girtiya jin ku nexweşiya penceşêrê lê peyda bûye ev 5 meh in nabin kontrolê
09:00 ROJEVA 15'Ê TEBAXA 2024'AN
08:52 Benzîn carek din hat bihakirin
08:47 Di şevekê de 3 jin hatin qetilkirin
14/08/2024
20:17 'Heta talana xwezayê rawestê em ê her derê bikin qada çalakiyê'
18:15 Ji ber stranên kurdî ceza li wan hat birîn
16:19 Rapora Komeleya Dema Jinê: Jin xizmeta bi kurdî dixwazin
15:54 Giliyê qereqola erdê wî yê tapokirî bi têlan girtî kir
15:44 Li Dîgorê 6 jê zarok 17 qurbanî hatin bibîranîn
15:23 Cenazeyê Aktaş bi girseyî hate oxirkirin: Derwêşê kurdan bû
14:26 4 cenaze li nexweşxaneyê tên sekinandin
14:20 130 rewşenbîran bang kirin: Qanûna qetilkirina ajalan betal bikin
13:06 TJA û DEM Partî: Hûn ê li hemberî îradeya jinan têk biçin
12:35 Li Îzmîrê gelek kes hatin binçavkirin
12:31 Cerdevanê li ser sînor: Leşker naxwazin biçin operasyonê
11:53 Mavî yê 75 salî ku krîza dil derbas kir hate girtin
11:42 Waliyê Kerkûkê dest bi peywira xwe kir
11:28 Komkujiya Dîgorê: 31 sal derbas bûn, kujer nehatin cezakirin
11:27 Ji ber vîrusa 'xuriya meymûnê' li Efrîqayê rewşa lezgîn hate ragihandin
11:04 Omer Ocalan ji bo hevdîtina bi Abdullah Ocalan re serî li wezaretê da
10:34 Serdagirtina dawetê: Te çima strana ‘Hinê li teştê kin’ gotiye!
10:16 Hevşaredara Avkevirê Dûman: Pratîka Bûdak xiyanet û teslîmiyet e
10:15 Bayindir: Ya ku li ber têkçûnê ye ne têkoşîna kurdan e, polîtîkayên AKP’ê ye
09:53 Ji SES'ê semînerên tenduristiyê yên bi zimanê dayikê
09:52 Dayikên Aştiyê: Tecrîd û şer îstiqrarê naynin
09:33 Ji rewşa kurê xwe yê di hucreyê de tê ragirtin fikaran dike
09:21 Li Colemêrgê di mehekê de 50 dikan hatin girtin
09:00 Têkoşîna Egîd pêşengiya bi milyonan kesî kir
09:00 ROJEVA 14'Ê TEBAXA 2024'AN
08:53 Li Meletiyê otobûsa rêwiyan wergeriya: 3 jê giran 14 kes birîndar bûn
08:13 Cenazeyê Aktaş gihîşt Meletiyê
13/08/2024
22:28 Li Şirnexê gelek dever hatin qedexekirin!
22:06 Piştî 55 rojan cenazeyên wan hatin veşartin
20:13 2 cenaze radestî malbatên wan hatin kirin
16:38 Weşanxaneya Aramê 16 pîrtûk çap kir
16:29 Jin di kargeha ‘şerê taybet’ de li hev civiyan: Em ê serê xwe netewînin
16:14 Zarokê ku ji zinar ve ket xwarê mir
16:13 Tedawiya karkerên ku di teqînê de birîndar bûbûn didome
15:57 Li Xezeyê hejmara miriyan derket 40 hezaran
15:36 Waliyê Kerkûkê Taha mazbataya xwe wergirt
15:31 Eşîrên ereb êrişên rejîmê şermezar kirin: Em bi HSD’ê re ne
14:58 Artêşa tirk êrişî gundê Efrînê kir
13:16 Endamê Koma Aştiyê Aktaş ber bi Meletiyê ve hate oxirkirin
11:56 Parêzeran ji bo hevdîtina bi Ocalan re serlêdan kirin
11:00 Li Sêwazê erdhej çêbû
11:00 Jinên Iraqî û êzidî: Guhertina Qanûna Rewşa Şexsî êrişeke li dijî mafên jinan e
10:45 Li Agiriyê efsûniya zeviyên gulberojan
10:17 Şahîn a bi îdiaya ‘êrişa bi beroş-exlewîkê’ hatibû girtin tehliye bû
09:51 Li restoranta HD Îskender astengkirina kurdî: Mişterî aciz dibin!
09:50 Dê hewa ji dereceyekê heta 3’yan germtir bibe
09:49 Şêniyên Xanika Jêr: Em dixwazin meseleya qenalîzasyonê ya gund bê çareserkirin
09:04 Cara ewil li Marsê rezervuara avê hate keşfkirin