NAVENDA NÛÇEYAN - Rojnameger Weysî Tallî diyar kir ku YNK di hikûmeta koalîsyonê ya bê avakirin de giraniyê dide 5 xalên sereke û eger pêk were dê di hikûmetê de cih bigire.

 

Hilbijartinên li Herêma Kurdistana Federe ku di 20’ê Cotmeha 2024’an de ji aliyê Komîsyona Bilind a Serbixwe ya Hilbijartinan a Iraqê ve bi dawî bû. Li gorî encamên hilbijartinên Hewlêr, Silêmanî, Duhok û Helebce, PDK di rêza yekem de, YNK di rêza duyem û Tevgera Nifşê Nû di rêza sêyem de hilbijartin bi dawî kirin. Li gorî encaman PDK'ê 39, YNKê 23 û Tevgera Nifşê Nû 15 kursî bi dest xistine. Li gorî hilbijartinên berê, PDK'ê 6 kursî ji dest dane, YNK'ê jî 2 kursiyên parlamentoyê bi dest xistine. Li gorî van encaman ti partiyek bi tena serê xwe nikarîbû hejmara kursiyan pêk bîne.

 

Piştî hilbijartinên Herêma Kurdistana Federe, çavên gelê herêmê li hikûmeta nû ya ku dê bê avakirin, ye. Civîna yekem a parlamentoyê di kanûna 2024'an de pêk hat û ji bo avakirina hikûmeta nû divê PDK bi partiyek re koalîsyonê pêk bîne. Lê tevî ku 6 meh derbas bûne jî di navbera partiyên siyasî de tifaqek nehatiye avakirin. Rojnameger Weysî Tallî ku li herêmê geşedanan dişopîne der bare hewledayinên avakirina hikûmetê, hevdîtinên di navbera partiyan de û mudexeleyên ji derve de ji Ajansa Mezopotamya (MA) re nirxandin kir. 

 

'YNK'Ê SERKEFTINEKE MEZIN BI DEST XIST'

 

Rojnameger Tallî diyar kir ku li tevî ku bi ser hilbijartina ku pêk hatiye 6 meh derbas bûne jî hê heta niha hikûmetek nehatiye avakirin û gavên şenber nehatiye avêtin. Tallî, bi lêv kir ku di navbera PDK'ê û YNK'ê de hevdîtin berdewam dikin û wiha axivî: "Civîn tên kirin û danûstandin hene lê ji bo ku gihiştine encamek ku hikûmetek bê avakirin tiştek li holê tune ye. Pîranî jî em dibinin ku ev hevdîtin di navbera PDK'ê û YNK'ê de tê kirin. Aliyê din Partiya Goran heye, Komela İslamî heye,Nifşê Nû heye, Helwest heye û gelek aliyên din hene ku di hilbijartinê de cih girtin û deng derxistin, herî bi kêm di parlamentoyê de 8-10 kursî derxistin. Bi awayeke şenber ku aliyek bi serbikeve û hikûmetê bi tena serê xwe derbikeve derneket. Niha li ser hikûmeteke koalisyonê nîqaş tên kirin.  Lê gelek aliyên din naxwazin ku di nav hikûmetê de cih bigirin û dixwazin weke muxalefet cih bigirin. Niha jî partiyên ku di navbera wan de hevdîtin tê kirin YNK-PDK û hinek jî di nava Nifşê nû de hevdîtin tê kirin. Lê ya esasî hevdîtin di navbera YNK'ê û PDK'ê de çêdibin. PDK û YNK jî ji bo avakirina hikûmeteke nû ya koalîsyonê ava bike niha şerê wan li ser desthilatdariyê ye. Demeke dirêje ku PDK bi temamî dest daniye li ser deskeftiyên Herêma Kurdistanê. Di vê mijarê de helwestên YNK'ê hene ku mîna PDK tenê li ser siberoja Herêma Kurdistanê biryar nede û di vê çarçoveyê de zextên xwe zêdetir kirin û dengên wê zêdetir bûn. Bi taybet jî pêvajoyên di borî de ku minteqeya Nînovayê ku PDK'ê pîranî bi dest xist vê carê YNK'ê zêdetirîn deng derxistin. Ev jî berbiçav bû ku YNK'ê serkeftineke mezin bi dest xist. Ev jî bû derfet ku YNK zêdetir di nava hikûmetê de cih bigire û heke hikûmetek bê avakirin jî zêdetir pile bi destê xwe ve bîne."

 

PÊNC XALÊN YNK'Ê 

 

Rojnameger Tallî, anî ziman ku 5 xalên YNK'ê yê bingehîn hene ku weke şert dide ferzkirin pêk bên ku di nava hikûmeta koalîsyonê de cihê xwe bigire û wiha domand: "Niha nakokiyên esasî ya li ser ne avakirina hikûmetê 5 xalên girîng hene. Yek Serokê Hikûmeta Kurdistanê ye, dudû meclîsa dadwerî, serokê parlamentoyê û meclîsa Asayişê ne. Ev pênc pileyên ku hene bi temamî PDK'ê li gorî xwe bikartînan. Tenê serokê Parlamentoyê dida YNK'ê, lê YNK niha ji vê zêdetir dixwaze. Herî kêm YNK daxwaza sê ji van xalan dike. Di rêza yekem de daxwaza Serokê Hikûmeta Kurdistanê dike, ku niha Mesrur Barzanî bi awayeke nerewa vê peyvirê birêve dibe. Ji ber ku niha li Başûrê Kurdistanê hikûmeteke ku demê wê boriye û neqanûnî li ser erk û wezifê ye. Her çendî ku hilbijartin hatiye kirin ku hikûmetek bê avakirin lê di rewşa heyî de ku mirov pênase bike hikûmeteke neqanûnî ye. Daxwaza herî kêm ji van sê xal neyên bi dest xistin herî kêm 2 xal divê bên bi dest xistin. Lê PDK vê yekê qebûl nake. Ji ber ku heke ku PDK vê yekê qebûl bike tê wê wateya qelsbûna wê ya gelek mijarên di nava Başûrê Kurdistanê de." 

 

'PDK WIHA BIDOMÎNE DÊ PÊŞIYA ZIRARÊN MEZIN VEKE'

 

Rojnameger Weysî Tallî, destnîşanî mudexeleyên ji derve kir û got ku ji ber neavakirina hikûmetê nakokiyên di navbera herdû aliyan de mezintir dibin û got: "Ji ber van nakokiyên ku li herêmê hene zêdetir derfet dide ku hêzên ji derve ku hevkariya karên siyasî bike. Ji xwe em dizanin pêvajoyeke dûr û dirêje hem Îran mudexeleyî Iraqê û Başûrê Kurdistanê dike û ji aliyên din ve jî Tirkiye demeke dirêje li vê herêmê bi awayeke dagirkerî xebat dimeşîne. Ji ber wê di rewşa heyî de dewleta tirk dixwaze di warê dagirkirinê de û hem jî di warê siyasî de xwe bi cih kiriye û heta gelek cihan heta ku mudexeleyî siyaseta navxweyî ya Iraqê jî dike. Di vê merheleyê de herêm ji dewleta tirk re bûye qadeke fireh ku mudexeleyî navxweyî ya Başûrê Kurdistanê bike û hem jî aliyên din ve desthilatiya PDK'ê zêdetir bimîne. Ev jî dibe sedem ku deskeftiyên Herêma Kurdistan bikeve bin xeteriyê û metirsiyê. Heta ku ev nakokiyên heyî di nava axa Kurdistanê de hebin dê zêdetir helwesta Tirkiyeyê hebe û bikaribe tevkariya axa Kurdistanê bike. Ji xwe ev 2015'an heta niha nêzî 30 kilometre xaka Başûrê Kurdistanê hatiye dagirkirin. Bi sedan gund û herêm hatine valakirin, bi sedan sivîl yên li ser mal û milkê xwe di encama êrişên Tirkiyeyê de şehîd bûne. Ev hemû nakokiye hemû di encama desthilatdariya xwe li ser desthilatdariyê dide ferzkirine. Lê heke ku PDK di vê rewşa heyî de berdewam bike dê pêşiya zirarên mezin veke û dê tim bibe sedem ku hêzên ji derve nava xaka Başûrê Kurdistanê, nava siyaseta Başûrê Kurdistanê  û cih girtina desthilatdariyê de jî dê nakokiyên mezin bi xwe re bîne." 

 

'HEKE KU HIKÛMET NEYÊ AVAKIRIN DÊ MUDEXELE ZÊDE BIBIN'

 

Tallî, bi lêv kir ku ji ber neavakirina hikûmetê bandora Iraq û Îranê ya li ser herêmê zede dibe û ev tişt anî ziman: "Krîz û kaosên ku niha li Başûrê Kurdistanê hene encamên neavabûna hikûmetê ne. Neavabûna hikûmeteke ku bikaribe pêwîstî û daxwazên gel bi cih bîne, di ware siyasî de encamên baştir bîne. Nebûna hikûmeteke hevpar a ku hemû pêkhatên HiKûmeta Başûr di nava xwe de dihewîne pêk nehatiye ku rê li ber krîzan bigire. Heke ku hikûmet neyê avakirin dê mudexeleyên ji derve zêdetir bibin, dê destkariya Îran û Iraqê ya li ser herêmê zêdetir bibe. Ev jî dê bibe sedema krîzên aborî, krîzên siyasî û dê rewşa civakî ber bi hilweşineke hê zêdetir ve bibe. Ji ber ku em dibinin bi rojane mamoste, xebatkar di nava çalakiyan de ne hem ji êrişên ku çêdibin bi bertekin û hem jî ji ber krîzên heyî nikarin pêwistiyên xwe yên jiyanî pêk bînin. Nakokiyên ku niha di navber Hewlêr û Bexdayê de derketine yek jî encama nebûna yekdengiya di navbera hêzên kurdî ya li hemberî Bexdayê ye. PDK ji aliyekî ve daxwazan dike, YNK ji aliyekî ve daxwazan dike. Ev jî dibe sedem ku hêzên ji derve ji vê sûd bigire.Ji vê zirarê herî mezin jî gelê Başûrê Kurdistanê digire. Heke ku bi vî rengî bidome û hikûmet neyê avakirin krizên siyasî yên kurtir li pêşiya Kurdistanê hene û ev ê bandorê li beşên din ê Kurdistanê jî bike."

 

GIRINGIYA HIKÛMETA KOALÎSYONÊ

 

Tallî, bal kişand ser bandorên hikûmeta koalîsyonê ya ku dê were avakirin û got: "Helbet yekdengî hebe ev ê di aliyê civakî de dê ereniyeke baş bike. Civak nikare bi tena serê xwe tevbigere. Ji ber ku ya heta niha dihate kirin PDK'ê pîranî mijaran de bi tena serê xwe biryar dida û bi xwe diçû encamê. Lê heke hikûmetek were avakirin ev hikûmeteke koalîsyonê be,  piralî û pirrengî be, hemû alî cih bigirin dê biryar û helwestên yekalî derbikevin. Ji bo yekitiya netewî û kongreyeke netewî jî dê encameke baş be. Ji ber ku heke heta niha Kongreyeke Netewî pêk nehatibe yek ji sedemê vê bi awayeke aktif piştgirî nedayina PDK'ê bû. PDK nedihat kongreya netewî û weke metirsiyek nedît. Lê heke ku hikûmeteke koalîsyonê bê avakirin dê tevahiya berjewendiyên gelê kurd esas were girtin. Eger aliyek neyê kongreya netewî wê demê dê helwestek yekalî hebe. Wê demê dê nêçariyek hebe ji bo yeketiya netewî. Yan jî ji bo perçeyên din ê Kurdistanê helwest were nişandin dê helwesteke yekpar were nişandan."

 

MA / Zeynep Durgut