‘Polîtîkaya tirkkirinê” ya li Efrînê ji Fîdan hate pirsîn

  • rojane
  • 15:44 15 Gulan 2024
  • |
img
ENQERE - Hevberdevkê HDK’ê Cengîz Çîçek, bi daxwaza ku Wezîrê Karên Derve Hakan Fîdan bibersivîne têkildarî tirkkirina navên jîngehên li Efrînê û qedexekirina kurdî pêşniyazpirseke kurdî pêşkeşî Meclisê kir. 
 
Berdevkê Kongreya Demokratîk a Gelan (HDK) û Partiya Wekhevî û Demokrasiyê ya Gelan (DEM Partî) Cengîz Çîçek, di 15’ê Gulanê Cejna Zimanê Kurdî de pêşniyazpirseke kurdî pêşkeşî Meclisê kir. 
 
Çîçek, di pêşniyazpirsê de bi bîr xist ku Tirkiyeyê, di çileya 2018’an de li herêma Efrînê ya ku li bakurê rojavayê Helebê ye û piraniya wê kurd in, operasyona Çiqilê Zeytûnê dabû destpêkirin û wiha got: “Di vê operasyonê de û piştî vê operasyonê ku du ji ‘operasyonên bejayî’ yên li dijî Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê ne, ji aliyê hêzên tirk û çeteyên cîhadîst ên ku Tirkiye piştgiriyê didin wan, sûcên giran ên li dijî mirovahiyê ku tê de windakirinên bi darê zorê, îşkence, binçavkirinên keyfî, destavêtin, talankirin û kuştinên derveyî hiqûqî hene, hate kirin. Binpêkirinên giran ên mafên mirovan di serî de Neteweyên Yekbûyî ji aliyê rêxistinên çavdêriya navdewletî, rêxistinên mafên mirovan û saziyên lêkolînê hatine belgekirin.”
 
Di berdewama pêşniyazpirsê de wiha got: “Her wiha endazyariya demografiyê ji bo kêmkirina rêjeya niştecihên kurd li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê, bi taybetî li Efrînê hate kirin û bi sed hezaran kurdên li ser sînor ji cih û warên xwe koçber bûn û li şûna wan gelê ereb hatin bicihkirin. Li Efrînê ya ku tê xwestin ji gelê wê yê niştecihên wê derê û ji dîroka wê were dûrxistin, bi armanca mayîndekirina planên dagirkerî û îlhakê, polîtîkayên asîmîlasyonê hatine destpêkirin. Li ser gelê Efrînê pêkanînên wekî mufredat û zimanê perwerdehiyê bibe tirkî û pê re jî kurdî were qedexekirin, hatiye kirin. 
 
Rêxistina Şopandina Mafên Mirovan di 29’ê sibata 2024’an de bi navê ‘Her tişt bi ferzkirina çekê tê kirin: Li Bakurê Sûriyeyê ya ku di bin dagirkeriya Tirkiyeyê de ye binpêkirinên mafan û necezakirin’ raporek amade kiriye û di raporê de bal kişandiye ser binpêkirinên mafan ên ku dewleta tirk kirine û ragihandiye ku 1,4 milyon kesên ku li herêmê dijîn jiyana xwe di nav bêhiqûqtî û tunebûna ewlehiyê de didomînin. Li Efrînê ya ku di nav dîrokê de wekî ‘Çiyayê Kurmênc’ tê zanîn, nifûsa wê ji sedî 80-90 kurd e. Kurd hezar sal in li Efrînê dijîn lê di raya giştî de koçberkirina kurdan a ji herêmê, paqijkirina Efrînê ya ji kurdan, guherandina avadaniya demografîk, Tirkîkirina navê gund, cih, war, dibistan, qad û cihên dîrokî, vekirina dibistanên bi tirkî û qedexekirina kurdî hatiye rojevê û ev tişt di rapora ku qala wê hatiye kirin de jî sernavên girîng in. 
 
Di çarçoveya siyaseta ku navê cih û warên li Efrînê kirine tirkî de, navê Gundê Kûtana kirine Selçûk Obası; navê Gundê Qestelê Mixdad kirine Zafer Obasi; navê Xelîloko kirine Halilak Obasi; navê Bûke kirine Bak Obasi (Bak Ûbasi); navê Gundê Maimala kirine Mamal Uşagi; navê Gundê Şiketka kirine Maghar Jug; navê Gundê Kurzilê Çê kirine Cafer Obasi; navê Gundê Çaqmaqê Mezin kirine Büyük Çakmak; navê Qada Azadîyê kirine Qada Ataturk; navê Xaçerêya Watanî kirine Xaçerêya Tayyip Erdoğan; navê Xaçerêka Newrozê kirine Xaçerêya Salah El Din; navê Xaçerêya Kawayê Hesinkar jî kirine Xaçe rêya Çiqilê Zeytûnê.
 
Çîçek bi daxwaza ku Wezîrê Karê Derve Hakan Fîdan bi bersivîne ev pirs pirsîn:
 
“1- Çima Wezaretê derbarê guhertina demografîyê ya li Efrînê, ku ji aliyê saziyên navdewletî ve jî hatiye tomarkirin, tu lêkolîn nekiriye û daxuyaniyek nedaye raya giştî?
 
2- Gelo haya we ji guherandina navên ji bo tirkî yên navên gund û wargeh, dibistan, meydan û cihên dîrokî yên Efrînê heye û gelo we ev tişt erê kiriye? Heke ne wisa be, ev tişt ji aliyê kê ve hatiye kirin? 
 
3- Li Efrînê zimanê perwerdeyê çi ye? Ji Tirkiyeyê çend mamoste hatine tayînkirin? Kê mufredata perwerdeyê ya ku li dibistanan tê sepandin, amade kir?
 
4- Ji Tirkiyê heta niha çend personelên giştî ji bo Efrînê hatine tayinkirin û peywira wan çi ne?
 
5- Ji sala 2018’an vir ve kîjan netewe li herêmê hatine bicihkirin û nifûsa wan niha li Efrînê çend e?
 
6- Li Efrînê ya ku bajarekî ne di nav sînorên Tirkiyeyê de ye, dema Tirkiye bi salane dixwaze di warê leşkerî, civakî û siyasî de de tev li nav wê bibe, gelo ev ne tevgereke dagirkeriyê ye? 
 
7- Hatiye diyarkirin ku beriya sala 2018’an 35 hezar kurdên êzîdî li Efrînê dijiyan lê îro tenê hezar kurdên êzîdî mane. Li Efrînê nêzîkî 34 hezar kurdên êzidî ji aliyê kê ve koçberî ku derê hatine kirin?”
 

Sernavên din

25/05/2024
09:41 Rênas Jiyan: Vîn bawerî û evînê çêdike
09:30 Ji bo girtiya ku daxwaza wê ya berçavkê hat redkirin serlêdaneke nû
09:29 Li Mêrdînê faîlê tecawizê hate girtin
09:13 Ji ber ku lêgerîna tazî qebûl nekir xistin ber du lêpirsînan
09:12 39 meh in agahî ji Îmraliyê nayê girtin: 551 serlêdan bê bersiv man
09:10 64 sal in li çiyayan nebatan berhev dike
09:06 Rojnameger Dîcle: Herêma Kurdistanê di bin metirsiya parçebûnê de ye
09:05 Fuara Gastronomiyê didome: Gel bi çavê ‘şaredariya me’ li standan dinêre
09:00 ROJEVA 25'Ê GULANA 2024'AN
08:34 Di operasyona li Licê de welatiyekî jiyana xwe ji dest da
24/05/2024
23:42 Li Amedê 'Rojên Belgefîlman ên Ekolojik' dest pê kirin
21:56 Li Curnê Reş xebatên hilbijartinê didomin
21:34 Jinan destdirêjiyê şermezar kir: Bêcezatî tê wêrekkirin
18:55 Şenyaşar: Edelet li hundir berxwe dide
16:43 Hevserokên DAD’ê serdana Yenî Yaşamê kirin
16:42 Karkerê ku ji înşeatê ket xwarê mir
16:41 Ji ber kuştina cerdevan 2 kes hatin girtin
16:15 Li gelek bajaran banga ‘tecrîdê bi dawî bikin’ hate kirin
14:47 Ji bo girtiyê nexweş Kuday bang hate kirin
14:22 Şandeya DEM’ê çû serdana girtiyên Doza Kobanê: Dem dema berxwedanê ye
14:11 Dayikên Şemiyê bo hefteya 1000’emîn bang kirin: ‘Tu jî qerenfîlek deyne’
14:06 Turk: Qeyûm ji bo şaredariya bajarê xwe 15 milyon TL şandiye
13:20 Li Liceyê bi ser malan de hate girtin
13:07 Malbata Ocalan û malbatên din serî li dozgeriyê dan
13:03 Li Erziromê jinek hat qetilkirin
12:45 Li Farqînê êdî wê anonsa bi kurmancî jî bê kirin
12:18 DEDAŞ’ê tevî cendirmeyan bi ser malan de girt û ceza birî
12:14 Li Papuaya Gîneya Nû hezaz: Gelek kes mirin
11:43 Ji ber topbaranê agir bi zeviyên gundê Minbicê ket
11:31 Amadekariyên hilbijartina li Rojava ber bi dawiyê ve diçin
11:17 Li Stenbolê jinek hate qetilkirin
09:52 Li Edeneyê mal di bin avê de man
09:50 Jina ku digotin ‘xwe şewitandiye’ hatiye qetilkirin
09:50 Wezaretê bersiva ‘dikare bi gopal bimeşe’ ji bo girtiyê nexweş daye
09:33 Çalakiya girtiyan a bi daxwaza azadiya fîzîkî ya Abdullah Ocalan didome
09:32 Eren a hezar hefteye li Galatasarayê li pey edaletê: Em gorekî dixwazin
09:26 Hişyarî ji bo 'Giştînameya Malbatê' ya AKP'ê: Plana desteserkirina jiyana jina ye
09:14 ‘Divê em xwedî li birêz Ocalan û girtiyên xwe derkevin’
09:11 Koçer li ser rêya koçberiyê ne
09:01 Tecrîda mutleq di meha 38'an de ye: Îmralî bû navenda bêhiqûqîtiyan
09:01 Xizmên girtiyan: Divê tecrîd bê rakirin ku fikarên me nemînin
09:01 Lêçûn zêde bûn, dahat wekî xwe ma
09:00 ROJEVA 24'Ê GULANA 2024'YAN
23/05/2024
21:14 Li Stenbolê 27 kes hatin girtin
20:02 Şenyaşar: Kesên em qetil kirin bûn parlamenter
18:06 Piştî 30 salan hat berdan
16:49 Li Periyê mal bi mal xebatên hilbijartinê tên meşandin
16:45 Ciwanên li Rihayê hatin binçavkirin hatin berdan
16:39 Li dijî qanûna ‘kuştina’ sewalên li kuçeyan çalakî dan destpêkirin
16:38 Zarokê 17 salî yê di çarçoveya MESEM’ê de dihat xebitandin mir
16:25 DEM Partiyê li Curnê Reş lez da xebatên xwe
16:20 Li Enqereyê jinekê bi awayekî guman jiyana xwe ji dest da
16:13 Di doza îşkenceyê de 14 sal û nîv ceza ji polîsan re hat xwestin
16:07 Li Bîstanê Bajêr ê Denîz Poyraz şitil hatin danîn
15:58 Ji KCDK-E’yê banga ji bo Ocalan: Em bi ruhê seferberiyê dakevin qadan
15:56 2’yemîn Fuara Turîzm û Gastronomiyê ya Mezopotamyayê dest pê kir
15:05 Rûsyayê çolterên Laziqiye û Idlibê bombebaran kir
14:59 Şandeya Rêveberiya Xweser çû serdan Swêdê
14:04 Dê li Amedê Rojên Belgefîlmên Ekolojîk ên Gerok were lidarxistin
13:45 Di doza Aktar de dê mutalaa bê amadekirin
13:26 Ji Zelandaya Nû ji bo Dayikên Şemiyê ji Erdogan re name şandin
13:16 Parêzerê ji ber îfadeyên îtîrafkar dihat darizandin beraet kir
13:05 Li Mêrdînê zarokek a 16 salî rastî destdirêjiyê hat
12:38 Kekê girtiyê jiyana xwe ji dest dayî: Destûr nedan em birayê xwe bibînin
12:29 Di êrişa Tirkiyeyê de jinek jiyana xwe ji dest da
12:21 Dê di 25’ê gulanê de li Erdîşê mitînga ziman bê lidarxistin
12:20 Girtiya nexweş Hanîfe Arslan ji bo raporê sewqî nexweşxaneyê kirin
12:06 Deklarasyona jinan a têkildarî hilbijartinên li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê
12:06 Berçavkê nadin girtiya ji sedî 85 astengdara çav: Em nikarin nas bikin!
11:50 Parêzerên Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê serlêdan kirin
11:41 Ji Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê biryara ‘pergala rêhesin a sivik’
11:36 Koçyîgît: Bi rêziknameya ş er dixwazin kurdan bikin hedef
11:22 Hejmara nû ya Demokratîk Modernîteyê derket
11:11 Piştî 30 salên girtî li Amedê hate pêşwazîkirin
11:06 Bertekên li dijî biryarên Doza Kobanê zêde dbin: Em ê li ber zilmê serî netewînin
11:01 Ji ber ‘parvekirina nûçeyan’ doz li rojnameger Guleş hate vekirin
11:00 Şahîn a di çalakiyê de ye: Ocalan ji bo Tirkiye û jiyana azad şans e
09:35 Meteorolojiyê ji bo baran, toz û bagerê hişyarî da
09:31 Çalakiya girtiyan a bi daxwaza azadiya Abdullah Ocalan didome
09:31 Li bajarê penîr, penîr bi xiraman tê firotin
09:30 Koordînatorê ECPMF’ê: Tirkiye di serdema herî nebaş a azadiya çapemeniyê de ye
09:04 Piştevaniya Morê wê li 3 herêman konferansan li dar bixe
09:04 Bi hinceta 'pêwendiya wî bi PKK'ê re heye hat îxrackirin lê biryar bi hinceta FETO'yê hat dayîn'
09:01 Yenî Yaşam wê di 6 saliya xwe de bi xwendevanên xwe re bicive: Em hêza xwe ji gel digirin
09:00 Deriyê medreseya dîrokî 2 sal in 'biarîze' ye
09:00 ROJEVA 23'YÊ GULANA 2024'AN
08:27 Leşkerek mir
08:18 Girtî Akdogan jiyana xwe ji dest da
22/05/2024
21:02 Di îdianameya rojnamevanan de 126 nüce 'sûc' hatine hesibandin
20:41 Li Periyê xebatên hilbijartinê
18:52 Li Rihayê berdana 17 girtiyan hat astengkirin
18:39 Ji xizmên girtiyan piştgirî ji bo Emîne Şenyaşarê
16:24 Malbatên girtiyan bi Midûra Nivîsgeha Taybet a Wezîrê Dadê re hevdîtinê kirin
16:17 Hevserokê HDP’a Manîsayê yê berê Taylan hate girtin
16:05 Li Xarpêtê biryara Doza Kobanê hat protestokirin
15:47 Rejîma Îranê di mehekê de 29 kurd qetil kir
15:22 TJA: Em ê hesaba qetilkirina Zelihayê bipirsin
15:05 Înîsiyatîfa Malbatên Pirsûsê banga tevlibûna bîranînê kirin
14:44 Hem bi ‘qisûr’ in hem jî bêceza tên hiştin
14:44 Doza rojnameger Ertaş hate taloqkirin